„W ostatnim miesiącu długoterminowej psychoterapii dynamicznej która trwała cztery lata i cztery miesiące pani A., 38-letnia kobieta uprawiająca wolny zawód, rozmawiała z terapeutą o swoich doświadczeniach w czasie terapii.

Pani A.: teraz chyba rozumiem, dlaczego to trwa tak długo.
Terapeuta: Co masz na myśli?
Pani A.: No cóż, patrząc wstecz, zdałam sobie sprawę, jak wiele czasu spędziłam, uciekając od siebie i uciekając od ciebie. To trochę krępujące, że ci to mówię, ale mam wrażenie, że przez większą część pierwszego roku starałam się robić na tobie wrażenie, pokazać ci, że jestem całkiem zdrową i sympatyczną osobą. W pewnym momencie uświadomiłam sobie, że nie wykorzystuję tej niezwykłej okazji, by ktoś naprawdę mnie poznał, „z całym dobrodziejstwem inwentarza”, bez upiększania, w nieoceniającej, akceptującej relacji. Nie wiem, gdzie indziej można czegoś takiego doświadczyć w dzisiejszych czasach. W końcu „opuściłam gardę” i zaczęłam ci mówić wszystko.
Terapeuta: Pamiętam.
Pani A.: Ale najśmieszniejsze, że to, co wydawało mi się wszystkim, to był dopiero początek. Gdy sądziłam, że doszłam już do najniższego poziomu mojej psychiki, pokazałeś mi, że niżej są jeszcze piwnice, groty, ciemne zakamarki, o których w ogóle nie wiedziałam. Dzięki naszej psychoterapii dotarłam do miejsc, do których nie chciałam iść.
Terapeuta: Naprawdę?
Pani A.: No cóż wtedy nie chciałam, ale teraz… Cieszę się, że tam doszłam. Poznałam siebie w dogłębny sposób, jaki wcześniej w ogóle nie wydawał mi się możliwy, a stało się tak dlatego, że widzisz u mnie rzeczy, których ja nie dostrzegałam. Chyba po raz pierwszy w życiu mam poczucie, że oddycham pełną piersią, a nie tylko daje innym to czego chcą.

Jak pokazuje przykład tej wdzięcznej pacjentki, często nie można w pełni docenić wartości długoterminowej psychoterapii psychodynamicznej, dopóki nie spojrzy się wstecz na ten proces, gdy zbliża się już do końca. Zaczęcie tej formy leczenia onieśmiela i często narusza poczucie bezpieczeństwa pacjenta. Jednak wielu ludzi czuje intuicyjnie, że krótsze formy terapii nie są w stanie dać im odpowiedzi, które pragnęliby uzyskać, i nie dadzą wprawnemu terapeucie wystarczająco czasu, by zdołał ich poznać w dogłębny sposób, tak jak chcieliby zostać poznani. W rzeczy samej, satysfakcja pacjenta rośnie wraz ze zwiększeniem czasu trwania terapii. W epoce „doraźnych środków” i redukcjonizmu genetycznego wartość długoterminowej psychoterapii dynamicznej staje się bardziej zauważalna.

Jednak pomimo nieustającej popularności tej formy leczenia powszechne są błędne przekonania na jej temat. Wśród nich należy wymienić następujące:

Terapeuta psychodynamiczny głównie milczy.
Przełomy w leczeniu następują w dramatycznych, emocjonalnych momentach katharsis, gdy nagle ujawniają się wyparte wspomnienia.
Terapia koncentruje się głównie na seksualności pacjenta.
Wszystkie reakcje wobec terapeuty stanowią zniekształcenia obecnej sytuacji wynikające z przeszłych relacji.
Terapia ciągnie się bez końca i jest nieskuteczna (podobnie jak terapie, którym poddają się bohaterowie filmów Woody Allena).
Terapeuta psychodynamiczny jest nieodgadnioną postacią z kamienną twarzą, która nie ujawnia żadnych osobistych reakcji wobec pacjenta.
Terapeuta psychodynamiczny nigdy nie wyraża opinii, które zawierają oceny tego, co mówi pacjent.

Chociaż długoterminowa terapia psychodynamiczna wywodzi się z psychoanalizy, to nawet Freud prowadził terapię w sposób zdecydowanie różny od tych rozmaitych błędnych przekonań na temat terapii psychodynamicznej.

Dzisiaj terapeuci psychodynamiczni są zwykle zaangażowani w aktywną relację z pacjentem, współbrzmią emocjonalnie ze stanami afektywnymi pacjenta, są dalecy od biernego siedzenia z kamienną twarzą, dużo mówią, jeżeli zachodzi taka potrzeba, i są świadomi, że sami przyczyniają się do percepcji ich osoby przez pacjenta. Rzadko też mają okazję obserwować dramatyczne objawienia z głęboko ukrytej przeszłości pacjenta. Gdybyśmy mieli scharakteryzować współczesną długoterminową psychoterapię psychodynamiczną, moglibyśmy się posłużyć następującą definicją: „Terapia, w której dużą uwagę poświęca się interakcji terapeuty z pacjentem i w starannie wybranych momentach formułuje się interpretacje przeniesienia i oporu, wbudowane w subtelne zrozumienie wkładu terapeuty w pole dwuosobowe. Konceptualne modele dla tej terapii obejmują nieświadomy konflikt zaczerpnięty z psychologii ego, teorii relacji z obiektem, psychologii self i teorii przywiązania. […]

Jeszcze jedną cechą charakterystyczną praktyki psychoterapii psychodynamicznej jest koncentracja na tym, co wyjątkowe, specyficzne i różne w danej jednostce. Terapeuci psychodynamiczni dostrzegają, że życie pacjenta ma całkowicie niepowtarzalny charakter i dlatego techniki oraz strategie są dopasowane do indywidualnych cech pacjenta.

Chociaż długoterminowa psychoterapia psychodynamiczna oznaczała kiedyś wyłącznie proces otwarty, który nie miał określonego momentu zakończenia, dzisiaj stosuje się terapie złożone z 40 lub 52 sesji, które od początku mają wyznaczony koniec, jednak i tak wykorzystują wiele zasad cechujących długoterminową psychoterapię psychodynamiczną. W epoce publicznej służby zdrowia gdy 8 – 12 sesji może być maksymalną dopuszczalną liczbą, terapie ograniczone w czasie, złożone z 40 – 52 sesji, zdecydowanie należy zaliczyć do leczenia – w szerokim sensie – długoterminowego. Mamy zatem dwie kategorie terapii: (1) ograniczone w czasie, w których liczba sesji jest z góry określona, oraz (2) otwarte, w których terapia powinna się zakończyć naturalnie. W celach definicyjnych trzeba ustanowić arbitralną granicę. Z pełną świadomością arbitralności tego punktu granicznego uznajemy w tej książce, że terapie długoterminowe to te, które składają się z więcej niż 24 sesji lub trwają dłużej niż 6 miesięcy.

Podstawę terapii psychodynamicznej stanowi zbiór fundamentalnych teorii i zasad, które zostały szeroko opisane w moim podręczniku Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej.

Główne koncepcje psychoterapii psychodynamicznej:

Znaczna część życia umysłowego jest nieświadoma.
Doświadczenia z dzieciństwa wraz z czynnikami genetycznymi kształtują osoby dorosłe. Przeniesienie pacjenta na terapeutę jest głównym źródłem zrozumienia.
Przeciwprzeniesienie terapeuty zapewnia cenne zrozumienie tego, co pacjent wywołuje u innych. Opór pacjenta wobec procesu terapeutycznego jest istotnym przedmiotem zainteresowania terapii.
Objawy i zachowania mają wiele funkcji i są zdeterminowane przez złożone i często nieświadomie siły.
Terapeuta psychodynamiczny pomaga pacjentowi osiągnąć poczucie autentyczności i wyjątkowości.