Przeniesienie

Gdy wzorce relacji z dzieciństwa są powtarzane w teraźniejszości w kontakcie z terapeutą, mamy do czynienia z podstawowym w teorii psychodynamicznej zjawiskiem przeniesienia. Cechy jakiejś postaci z przeszłości są przypisywane lekarzowi ( terapeucie), a uczucia skojarzone z tamtą osobą są w taki sam sposób przeżywane w relacji z lekarzem ( terapeutą). Według oryginalnej koncepcji Freuda przeniesienie przypomina matrycę drukarską. Freud zakładał, że pragnienia libidinalne czy seksualne z dzieciństwa są bezpośrednio przenoszone na osobę psychoanalityka. Kleinowscy teoretycy relacji z obiektem poszerzyli koncepcję przeniesienia, wprowadzając pojęcie identyfikacji projekcyjnej. W procesie identyfikacji projekcyjnej pacjent nieświadomie projektuje reprezentację self lub obiektu na terapeutę, a następnie, wywierając interpersonalną presję, tak „steruje” terapeutą, aby przyjął on cechy podobne do reprezentacji, która jest przedmiotem projekcji. W ten sposób pacjent może, na przykład, zachowywać się irytująco, do momentu, aż terapeuta faktycznie się zdenerwuje i nieświadomie upodobni się do rozgniewanego obiektu z przeszłości pacjenta.
Psychologia self rozbudowała koncepcję przeniesienia, podkreślając, że w przeniesieniach selfobiektowych terapeuta stanowi dopełnienie self pacjenta. Ponieważ uważa się, że self pozostaje w stanie deficytowym, obiekt przeniesienia musi wypełnić funkcje, których nie ma u pacjenta na skutek niedostatecznej empatii rodzica. W ten sposób pacjent może próbować uzupełnić swoje self, postrzegając terapeutę jako postać podziwiającą lub potwierdzającą. Strolorow rozszerzył jeszcze rozumienie przeniesienia w psychologii self, podkreślając, że przeniesienie jest zasadniczo dwuwymiarowe. Posiada aspekt powtarzalności, jak pisał Freud, ale ma też aspekt reparacyjny, polegający na tym, że pacjent szuka doświadczenia nowego obiektu, które będzie miało leczniczy charakter. W ostatnim czasie postmodernistyczne nurty we współczesnej psychoanalizie – np. teorie relacyjne, konstruktywistyczne i interpersonalne – wpłynęły na sposób rozumienia przeniesienia. Konstruktywistyczny model przeniesienia podkreśla, że zachowanie terapeuty zawsze wypływa na to, w jaki sposób terapeuta jest przeżywany przez pacjenta. Patrząc z tej perspektywy, zawsze istnieją pewne realne aspekty interakcji oparte na rzeczywistych cechach terapeuty, które wchodzą w interakcję z odtworzeniem starej relacji z obiektem z przeszłości. Praktycznie wszystkie współczesne koncepcje przeniesienia zgadzają się co do tego, że sposób postrzegania terapeuty przez pacjenta jest zawsze mieszaniną realnych cech terapeuty z pewnymi aspektami postaci z przeszłości – krótko mówiąc, jest kombinacją starych i nowych relacji.